ประวัติอำเภอสามเงา

คำขวัญอำเภอ
            พระธาตุลอยศักดิ์สิทธิ์ อิทธิฤทธิ์ผาสามเงา ขุนเขาเสียดฟ้า ตระการตาเขื่อนภูมิพล ยลพระธาตุแก่งสร้อย ดอยพระบาทเขาหนาม ลือนามลำใย กล้วยไข่รสดี

ประวัติความเป็นมาของอำเภอสามเงา

           มีตำนานเล่ากันว่า ในอดีตกาลพระนางจามเทวีพระธิดาของเจ้าเมืองละโว้ ได้เสด็จทางชลมารคจากเมืองละโว้ (ลพบุรี)  มาตามลำน้ำปิงเพื่อไปครองเมืองหริภุญชัย (ลำพูน) พอเสด็จมาถึงหน้าผาแห่งหนึ่ง ได้เกิดอัศจรรย์พายุกระหน่ำอย่างหนักไม่สามารถเสด็จต่อไปได้ ต้องพาข้าราชบริพารหลบหนีภาวะวิปริตทางอากาศอยู่ ณ ที่นั้น  ถึงสามวันสามคืนยังไม่คลี่คลาย พระนางจึงได้เสด็จไปหน้าผาแห่งนั้น และทรงจุดธูปเทียนสักการะสิ่งศักดิ์สิทธิ์  พร้อมได้ตั้งจิตอธิษฐานว่า หากพระนางมีบุญบารมีที่จะได้ครองเมืองหิริภุญชัยแล้ว ก็ขอให้ภาวะวิปริตของดินอากาศจงจางหายไป อย่าได้มีอุปสรรคแก่การเดินทางต่อไปเลย พออธิษฐานเสร็จ พายุฝนก็ได้จางหายไป ดังปาฏิหาริย์ อากาศแจ่มใสและได้ครองเมืองหริภุญชัยสมดังอธิษฐาน 

            หลังจากนั้นพระนางจึงได้เดินทางกลับมาสร้างพระพุทธรูปสามองค์ไว้ ณ ที่ผาแห่งนี้  จึงได้ชื่อว่า “ผาสามเงา” ปัจจุบันหน้าผาแห่งนี้ตั้งอยู่เชิงเขาในบริเวณหน้าวัดป่าพระสามเงา บ้านหนองโสน หมู่ที่ 4 ตำบลย่านรี อำเภอสามเงา จังหวัดตาก           
             ต่อมาเมื่อ พ.ศ. 2473 ทางราชการได้จัดตั้งกิ่งอำเภอ ซึ่งมีที่ว่าการฯ อยู่ที่บ้านท่าปุย

จึงได้ชื่อว่า “กิ่งอำเภอท่าปุย” ขึ้นอยู่กับอำเภอบ้านตาก จังหวัดตาก  ต่อมาในปี พ.ศ. 2482 ทางราชการจึงได้เปลี่ยนชื่อเป็น “กิ่งอำเภอสามเงา”  เพื่อให้สอดคล้องกับปูชนียสถาน “ผาสามเงา” เมื่อประชาชนหนาแน่นขึ้น

มีความเจริญมากขึ้นทางราชการได้ยกฐานะขึ้นเป็น “อำเภอสามเงา” เมื่อ พ.ศ. 2501 มาจนถึงทุกวันนี้ 

ความเชื่อ ประเพณีและพิธีกรรม

             ชาวอำเภอสามเงาส่วนใหญ่จะเป็นชนพื้นเมือง มีภาษาถิ่นของตัวเอง  และวัฒนธรรม ประเพณีแตกต่างกันไปแบ่งเป็น 3 กลุ่ม ดังนี้

กลุ่มที่ใช้ ภาษาพูดและวัฒนธรรม ประเพณี เป็นแบบภาคกลาง ได้แก่ 

     - ตำบลวังจันทร์ทั้งหมด

     - ตำบลวังหมัน หมู่ที่ 1, 3 และ 4

     - ตำบลย่านรี หมู่ที่ 3

     - ตำบลสามเงา หมู่ที่ 1,2,6 และ 7

     - วัฒนธรรม ประเพณี ได้แก่ การบวชพระ, เทศมหาชาติ, การตักบาตรเทโว

กลุ่มที่ใช้ภาษาพูด และวัฒนธรรม ประเพณี เป็นแบบภาคเหนือ ได้แก่

     - ตำบลยกกระบัตรทั้งหมด

     - ตำบลวังหมัน หมู่ที่ 2, 5, 6, 7

     - ตำบลย่านรี หมู่ที่ 1,2,4,5

     - ตำบลบ้านนา หมู่ที่ 1,4,5

     - ตำบลสามเงา หมู่ที่ 1,3,4,5,7 ซึ่งย้ายถิ่นฐานจากตำบลบ้านนา หลังสร้างเขื่อน  วัฒนธรรม ประเพณี คล้ายคลึงกับภาคเหนือตอนบน (ลำปาง, เชียงใหม่) เช่น มีประเพณีตานก๋วยสลาก ประเพณีทำบุญบั้งไฟ และประเพณีขึ้นธาตุ

กลุ่มที่ใช้ภาษาพูดเป็นแบบชาวเขาเผ่ากระเหรี่ยงได้แก่ 

     - ตำบลบ้านนา หมู่ที่ 1(บางส่วน) หมู่ที่ 2 และ 3 นับถือผี (ปัจจุบันนับถือศาสนาพุทธเกือบหมดแล้ว)

สถานที่สำคัญ    อำเภอสามเงา มีสถานที่สำคัญ ๆ ดังนี้

พระบรมธาตุลอย

        พระบรมธาตุลอย เป็นเจดีย์บรรจุพระบรมสารีริกธาตุขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า  มีขนาดเท่าเมล็ดพันธุ์ผักกาด สีดอกพิกุล สันนิษฐานว่าน่าจะสร้างมาตั้งแต่ครั้งพระนางจามเทวี ในช่วงที่พระนางได้เสด็จทางชลมารคจากเมืองละโว้ (ลพบุรี) เพื่อไปครองเมือง หริภุญชัย (ลำพูน) ปัจจุบันตั้งอยู่ที่วัดชลประทานรังสรรค์ บ้านจัดสรร หมู่ที่ 3 ตำบล สามเงาอำเภอสามเงา จังหวัดตาก นอกจากนี้ วัดชลประทานรังสรรค์ ยังมีหลวงพ่อทันใจซึ่งเป็นพระพุทธรูปเก่าแก่ มีอายุนับ 1,000 ปี

วัดพระธาตุแก่งสร้อย

                ตามตำนาน เล่าว่า พระพุทธเจ้าได้เสด็จมาโปรดชาวลัวะ และทรงอาบน้ำ ทรงแบ่ง พระเกษาธาตุ,ได้ทำนายถ้ำเสือ และประทับรอยพระพุทธบาท  ชาวลัวะได้เอาดอกสร้อย มาบูชากันเป็นจำนวนมาก และทำนายว่าเมืองแห่งนี้จะได้ชื่อว่า “เมืองสร้อยหมื่นจ๊ะ” 

                ในวัดพระธาตุแก่งสร้อยนี้ มีเจดีย์ที่สวยงามมาก ตั้งเด่นเป็นสง่าอยู่บนเนินเขา ติดกับลำน้ำปิง การเดินทางต้องใช้ทางเรือ ระยะเวลาจากอำเภอประมาณ 2 ชั่วโมง  และในช่วงเดือนเมษายนของทุกปีจะมีประเพณีการขึ้นธาตุ

พระพุทธบาทดอยเขาหนาม

                  พระพุทธบาทเขาหนามเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งมีรอยพระพุทธบาทของพระพุทธเจ้าประทับอยู่ตั้งอยู่บนยอดเขากลางน้ำ บริเวณอ่างเก็บน้ำเหนือเขื่อนภูมิพลหมู่ที่ 5 ตำบลบ้านนา อำเภอสามเงา จังหวัดตาก เป็นแหล่งท่องเที่ยว มีบ้านเรือนแพ และร้านอาหารตั้งอยู่บริเวณนี้หลายหลัง ในช่วงเทศกาลวันสงกรานต์จะมีประเพณีการจุดบั้งไฟ เป็นวัดที่สวยงาม มองเห็นเด่นชัดในระยะไกล การเดินทางโดยเรือ ใช้เวลาประมาณ 15 นาที

หน้าผาพระสามเงา

                  ตั้งอยู่บริเวณหน้าวัดป่าพระสามเงา บ้านหนองโสน หมู่ที่ 4 ตำบลย่านรี อำเภอสามเงา  จังหวัดตาก ระยะทางจากอำเภอประมาณ 3 กิโลเมตร มีพระพุทธรูป 3 องค์  ประดิษฐานอยู่ สันนิษฐานว่า สร้างขึ้นสมัยพระนางจามเทวีได้เสด็จทางชลมารค จากเมืองละโว้ (ลพบุรี) เพื่อไปครองเมืองหริภุญชัย ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ “อำเภอสามเงา”  เป็นสถานที่ท่องเที่ยวและสักการบูชาของชาวอำเภอสามเงา

ศาลเจ้าพ่อเขาแก้ว

                 ประดิษฐานอยู่บนเขายันฮีบริเวณเขื่อนภูมิพล เป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์และเป็นที่สักการบูชาของประชาชนในอำเภอสามเงาและนักท่องเที่ยว

เขื่อนภูมิพล

                 เป็นเขื่อนที่มีความสูงที่สุดในประเทศไทย และเอเชียอาคเนย์ ซึ่งสูงเป็นอันดับ 8 ของโลก มีความสูงจากฐานถึงสันเขื่อน 154 เมตร สามารถผลิตกระแสไฟฟ้าได้  720,800 กิโลวัตต์ และให้ประโยชน์ด้าน ชลประทานแก่พื้นที่ประมาณ 1,500,000 ไร่


                   บริเวณสันเขื่อนเป็นจุดชมวิว ตั้งอยู่ หมู่ที่ 6 ตำบลสามเงา อำเภอสามเงา จังหวัดตาก   เป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจที่สำคัญแห่งหนึ่งของจังหวัดตากและเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางน้ำ โดยมีเรือและแพไว้สำหรับบริการนักท่องเที่ยว มีระยะทางห่างจากอำเภอ 3 กิโลเมตร

                   นอกจากนี้ ยังมีเขื่อนแม่ปิงตอนล่างซึ่งเป็นเขื่อนสำรองไว้เก็บกักน้ำ และเป็นระบบผันน้ำย้อนกลับเพื่อการผลิตไฟฟ้า ในช่วงเทศกาลสงกรานต์ และช่วงฤดูหนาวจะมีนักท่องเที่ยวมาพักผ่อนตากอากาศเป็นจำนวนมาก

ถ้ำโยคี 

                  ถ้ำโยคีตั้งอยู่บริเวณสันเขาติดกับลำน้ำปิง ก่อนถึงวัดพระธาตุแก่งสร้อย เป็นถ้ำที่สวยงามมีหินงอก หินย้อย และมีความชุ่มชื้นตลอดปี ทางการไฟฟ้าฝ่ายผลิต (เขื่อนภูมิพล) ได้นำเครื่องปั่นไฟไปติดตั้งทำให้ภายในถ้ำสว่างดูไม่น่ากลัวสำหรับการเข้าไปชมความสวยงามภายในถ้ำ การเดินทางไปด้วยเรือหรือแพ

----------------------------------------

ที่มา ; http://tak0610.blogspot.com/2009/10/blog-post_3592.html